Opieka farmaceutyczna opiera się na wzajemnej współpracy pacjenta, farmaceuty i lekarza, mającej na celu zapewnienie jak najwyższej skuteczności i bezpieczeństwa stosowanej przez chorego farmakoterapii oraz innych prozdrowotnych świadczeń. Odpowiedni podział obowiązków i wspólna praca na rzecz pacjenta mają pozytywny wpływ na jakość terapii lekowej, pozwalają uniknąć niepożądanych incydentów związanych z lekami, a także są efektywne ekonomicznie, zmniejszając liczbę wizyt u lekarzy [1].
Wspólnym celem obu grup jest także uniknięcie polipragmazji w przypadku osób stosujących wiele leków oraz poprawa w zakresie stosowania się pacjentów do zaleceń dotyczących farmakoterapii. Kluczem do sukcesu i osiągnięcia zamierzonego efektu jest wzajemne wsparcie, komunikacja i zaufanie [2,3].
Jaka jest rola lekarza w zakresie farmakoterapii?
- diagnostyka i rozpoznanie choroby
- stworzenie planu opieki (np. Indywidualny Plan Opieki Medycznej w opiece koordynowanej)
- inicjacja farmakoterapii i modyfikacja leków w razie potrzeby
- zalecenia w zakresie stosowanych leków → OF
- identyfikacja i ocena interakcji lekowych → OF
- rozpoznanie powikłań stosowanego leczenia → OF
- dobór odpowiednich leków pod względem możliwości finansowych pacjenta → OF
W części z powyższych zadań nieocenioną pomocą może być opieka farmaceutyczna i wsparcie wykwalifikowanych farmaceutów, których pacjenci darzą dużym zaufaniem w zakresie leków – ich składów, stosowania, dawkowania i interakcji. Jednak dla większości z nich apteki to przede wszystkim miejsca sprzedaży leków, nie konsultacji medycznych.
Lekarskie rekomendacje mają dla pacjentów większe znaczenie aniżeli porady udzielane przez farmaceutów [4]. Taki stan rzeczy może mieć swoje podłoże w obecnym systemie opieki zdrowotnej, w którym farmaceuci nie mają bezpośredniego wglądu do zdrowia pacjenta i jego potrzeb. Istotną rolą lekarza może być wsparcie farmaceutów w budowaniu odpowiedniego wizerunku bazującego na ich wiedzy oraz potwierdzonych kompetencjach i kwalifikacjach.
W jaki inny sposób lekarze mogą przyczynić się do wzrostu znaczenia opieki farmaceutycznej?
- kontakt z farmaceutami nie tylko w kwestiach formalnych, ale także merytorycznych
- komunikacja oparta na wzajemnym szacunku i zaufaniu
- zachęcanie pacjentów do korzystania z usług farmaceutycznych
- analiza opracowanego Indywidualnego Planu Opieki Farmaceutycznej i uwzględnienie go w dalszej opiece
- identyfikowanie pacjentów, u których może wystąpić problem lekowy
- współpraca w zakresie ochrony danych pacjentów (RODO)
W związku z rosnącą ilością pacjentów przyjmujących przewlekle wiele leków oraz częstym zjawiskiem niewłaściwego stosowania się do zaleceń lekarskich, których przyczyną może być zarówno brak odpowiedniej edukacji, jak i właśnie ilość różnych leków, konieczne jest podjęcie starań mających na celu zmniejszenie tego problemu. Niewątpliwe to takich ukierunkowanych działań należy wprowadzenie opieki farmaceutycznej i umocnienie roli farmaceuty w opiece nad pacjentem [5].
Idealnym modelem współpracy zapewniającym najwyższą skuteczność i bezpieczeństwo pacjenta byłaby ścisła współpraca lekarzy i farmaceutów umożliwiająca wymianę doświadczeń i poglądów, oparta o wspólne omawianie problematycznych przypadków klinicznych oraz precyzyjne określenie obowiązków i podział ról w opiece nad pacjentem [6].
Piśmiennictwo:
- Hahn M, Ritter C, Roll SC. Validation of pharmacist-physician collaboration in psychiatry: ‘the Eichberger-model’. Int J Clin Pharm. 2018;40(5):1001–1004. doi:10.1007/s11096-018-0664-2
- Waszyk-Nowaczyk M, Guzenda W, Kamasa K, Pawlak K, Bałtruszewicz N, Artyszuk K, Białoszewski A, Merks P. Cooperation Between Pharmacists and Physicians – Whether It Was Before and is It Still Ongoing During the Pandemic?. J Multidiscip Healthc. 2021;14:2101-2110
- Antczak A, Balcerzak M, Byliniak M, Czech M, Drozd M, Merks. P. Szczepienia przeciw grypie w aptekach: Raport Opieka Farmaceutyczna. Warszawa; 2020.
- Raport „Farmaceuta w Polsce. Ogólnopolskie badania wizerunkowe” kwiecień 2019
- Raport “Opieka farmaceutyczna. Kompleksowa analiza procesu wdrożenia” grudzień 2020
- Piecuch A, Makarewicz-Wujec M, Kozłowska-Wojciechowska M. Stosunki zawodowe między farmaceutą (aptekarzem) a lekarzem. Farm Pol, 2014, 70(7): 353-362
Materiał edukacyjny dla lekarzy i farmaceutów
