Farmaceuci w Polsce mogą szczepić pacjentów od 2021 roku – prawo takie po raz pierwszy zostało ustanowione w trakcie epidemii COVID-19, aby więcej osób mogło zostać zaszczepionych przeciwko tej chorobie. Możliwość wykonywania szczepień była jednak ograniczona tylko na czas epidemii.
Natomiast kilka miesięcy później wprowadzono ustawę, której zapisy pozwalają farmaceutom szczepić pacjentów również przeciwko grypie, a prawo to nie jest ograniczone jedynie do czasu pandemii.
Zalety wykonywania szczepień przez farmaceutów
Umożliwienie wykonywania szczepień przez farmaceutów w aptekach ogólnodostępnych jest jednym z najskuteczniejszych sposobów, które pozwalają zwiększyć populację osób zaszczepionych. Dzieje się tak dzięki możliwości zwiększenia miejsc, w których realizowane są szczepienia, a także przez ułatwienie pacjentowi samej procedury. Nie musi on umawiać się na wizytę do lekarza rodzinnego, który wypisze receptę na szczepionkę, aby potem pójść do apteki i ją wykupić. Ostatecznie i tak Pacjent musi wrócić ponownie do przychodni, żeby móc wykonać to szczepienie.
Ponadto zapewnione jest odpowiednie przechowywanie szczepionki przed samym jej użyciem, w przeciwieństwie do szczepień wykonywanych w przychodniach, kiedy zwykle pacjent sam musi zadbać o odpowiednie warunki podczas transportu preparatu do odpowiedniej placówki.
Szczepienia przeciwko grypie przez farmaceutów powinny być wykonywane równolegle do szczepień w innych miejscach, czyli jeśli istnieje możliwość wykonania tego szczepienia w przychodni to powinno być to również możliwe w aptece. Pozwala to również zmniejszyć ryzyko zachorowania przez osobę szczepioną na chorobę, którą może zarazić się w przychodni od chorych w poczekalni. Dzięki wykonywaniu ich dodatkowo w aptekach możliwe jest odciążenie przychodni, która może przyjąć w tym czasie większą liczbę chorych. Jest to ważne, ponieważ najbardziej optymalny czas na wykonanie szczepienia przeciwko grypie trwa od września do grudnia, gdy do przychodni POZ zgłasza się wielu pacjentów z infekcjami, którym często ciężko jest się zapisać na wizytę do lekarza rodzinnego. Wykonywanie szczepień w aptekach powoduje także wzrost zaufania pacjentów do farmaceutów, co skutkuje wzrostem autorytetu zawodu farmaceuty. Szczepienie w aptekach daje możliwość wykonywania w przyszłości również innych procedur medycznych przez farmaceutów.
Czy każdy farmaceuta może szczepić?
Szczepienia w aptekach mogą być realizowane przez farmaceutów, którzy spełniają określone wymagania. Jednym z nich jest ukończenie dwóch kursów organizowanych przez Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, których ukończenie uprawnia ich do przeprowadzenia zarówno kwalifikacji, jak i samych szczepień pacjentów. Szkolenia te pozwalają farmaceutom szczepić pacjentów zarówno przeciw grypie, jak i COVID-19. Szczepienia przeciwko grypie mogą również wykonywać farmaceuci, którzy uzyskali specjalizację, w programie której zawarto tematykę szczepień ochronnych. Szczepienia może wykonywać również farmaceuta, który posiada 6-miesięczną praktykę w zakresie prowadzenia szczepień ochronnych.
Aby móc wykonywać szczepienia apteka musi spełniać odpowiednie wymagania co do sprzętu oraz pomieszczeń. Świadczenia opieki farmaceutycznej, w tym szczepienia, powinny być wykonywane w miejscu, które zapewnia prywatność i pozwala respektować prawa pacjenta. W każdej aptece jest pomieszczenie, które może być odpowiednio przystosowane do przeprowadzania procedury. Może być to specjalny pokój opieki farmaceutycznej, a także pomieszczenie administracyjno-szkoleniowe, przy zapewnieniu odpowiedniego wyposażenia do wykonywania szczepień. Sprzęt niezbędny do wykonania szczepienia jest ściśle określony, a jego dostępność zapewnia apteka.
Kto może się zaszczepić w aptece?
Farmaceuci są uprawnieni do przeprowadzania szczepień przeciwko:
- COVID-19 osób powyżej 18. roku życia
- grypie osób powyżej 65. roku życia, cyklicznie w każdym sezonie jesienno-zimowym
- pneumokokom osób powyżej 65. roku życia
Pacjent, zgłaszając się do apteki z receptą na szczepionki, które mogą być podane przez farmaceutę powinien zostać poinformowany o możliwości wykonania szczepienia w aptece. Szczepienia mogą być wykonywane po zapisaniu na odpowiedni termin lub od razu po wykupieniu przez pacjenta szczepionki.
Kwalifikacja do szczepienia
Przed wykonaniem szczepienia obowiązkowa jest kwalifikacja do szczepienia. Może ją wykonać farmaceuta, który w jej trakcie podejmuje decyzję o dopuszczeniu pacjenta do szczepienia. Podczas kwalifikacji do szczepienia farmaceuta zadaje pytania, które pozwalają mu określić ewentualne przeciwwskazania do wykonania szczepienia:
- dotychczas zrealizowane szczepienia
- reakcje anafilaktyczne,
- alergie,
- omdlenia.
- aktualny stan zdrowia
- choroby przewlekłe,
- aktualny stan zdrowia,
- stosowane leki,
- temperaturę ciała,
- objawy infekcji,
- ogólne samopoczucie.
Jeśli farmaceuta stwierdzi, że istnieją przeciwwskazania do podania szczepionki może odroczyć lub odmówić wykonania szczepienia.
Jak wygląda szczepienie?
Samo szczepienie jest zabiegiem małoinwazyjnym. Iniekcja zazwyczaj wykonywana jest do mięśnia naramiennego, ponieważ jest on łatwo dostępny, a w jego obrębie nie przebiegają duże naczynia krwionośne ani nerwy. Po szczepieniu zalecane jest, aby pacjent pozostał w aptece kilkanaście minut, aby zapewnić mu opiekę medyczną w przypadku wystąpienia odczynu poszczepiennego.
Informacje o wykonanym szczepieniu farmaceuta umieszcza na stronie pacjent.gov.pl, dzięki czemu są one później dostępne na Internetowym Koncie Pacjenta. Szczepienie wykonywane w aptece nie różni się niczym od tych, wykonywanych w przychodniach. Również dokumentacja medyczna, dotycząca tej procedury jest identyczna do tej, która wystawiana jest w przypadku szczepienia w przychodni lekarskiej.
Podsumowanie
Wprowadzenie szczepień wykonywanych w aptekach pozwala w znaczący sposób zwiększyć ilość osób szczepionych przeciwko grypie, co skutkuje zwiększenie odporności zbiorowej populacji. Farmaceuci to osoby przeszkolone do wykonywania tych procedur, a także do rozwiązywania ewentualnych problemów, które mogą wystąpić podczas i po szczepieniu. W istotnym wymiarze pozwalają one odciążyć przychodnie lekarskie, które w tym okresie są zazwyczaj przepełnione chorymi. Pacjent nie musi umawiać się do lekarza, lecz często może od ręki wykonać szczepienie w aptece, gdzie zakupi bezpieczny, prawidłowo przechowywany preparat.
Bibliografia:
- Raport Opieka Farmaceutyczna, Kompleksowa analiza procesu wdrożenia. – Raport z prac zespołu ds. opieki farmaceutycznej powołanego przez Ministra Zdrowia na podstawie zarządzenia z dnia 8 lipca 2020 r. (Dziennik Ustaw Ministerstwa Zdrowia z dnia 9 lipca 2020 r. w Warszawie)
- https://szczepienia.pzh.gov.pl/faq/komu-przysluguje-bezplatna-lub-refundowana-szczepionka-przeciw-grypie/
- https://www.nia.org.pl/wp-content/uploads/2022/08/Informacja-na-temat-szczepien-przeciw-grypie-wykonywanych-przez-farmaceutow.pdf
- Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 9 października 2023 r. w sprawie wykazu szczepień ochronnych przeprowadzanych w aptece, które mogą być w całości lub w części finansowane ze środków publicznych.
Materiał edukacyjny dla lekarzy i farmaceutów
