Nowe rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego leczenia bólu w warunkach ambulatoryjnych weszło w życie 23. lutego 2023 roku. Pismo zobowiązało jednocześnie podmioty wykonujące działalność leczniczą do wprowadzenia w życie wymogów określonych rozporządzeniem w terminie do 6 miesięcy. 

Nowe wymogi dotyczą leczenia pacjentów z bólem istotnym klinicznie oraz bólem przewlekłym trwającym dłużej niż 3 miesiące. Dolegliwości zgłaszane przez pacjenta jako ból należy uszanować. Niedopuszczalne jest negowanie odczuć subiektywnych chorego w kontekście wrażeń bólowych. Odwlekanie wprowadzenia odpowiedniego leczenia może nieść ze sobą szereg konsekwencji zdrowotnych i może doprowadzić do przejścia bólu ostrego w ból przewlekły w procesie chronifikacji (utrwalenia bólu). 

Badanie podmiotowe

W dokumencie stwierdza się konieczność przeprowadzenia dokładnego badania podmiotowego ze szczególnym uwzględnieniem informacji związanych z dolegliwościami bólowymi:

• przyczyna bólu i okoliczności związane z jego występowaniem,
• umiejscowienie bólu,
• natężenie bólu i zmiany w jego nasileniu,
• charakter bólu (tępy, ostry, kłujący, piekący, rozlany, miejscowy),
• morfologia bólu (nocyceptywny, trzewny, mięśniowy),
• objawy wskazujące na neuropatyczny charakter bólu,
• wpływ bólu na jakość życia, w tym na sen pacjenta, 
• zdarzenia lub okoliczności, które mogą być związane z bólem,
• dotychczasowe leczenie przeciwbólowe, 
• stosowane metody niefarmakologiczne leczenia bólu.

Dodatkowo w wywiadzie należy uwzględnić:

• choroby współistniejące, szczególnie choroby nerek, układu krążenia, wątroby, przewodu pokarmowego oraz schorzenia neurologicznych, w tym padaczkę, 
• leki stosowane przewlekle, w tym benzodiazepiny i leki nasenne,
• stan psychiczny pacjenta,
• wywiad w kierunku uzależnień,
• aktywność zawodową pacjenta.

Bardzo istotnym aspektem przed rozpoczęciem leczenia przeciwbólowego jest zebranie dokładnego wywiadu dotyczącego nadużywania substancji psychoaktywnych ze względu na ryzyko nawrotu po rozpoczęciu terapii lekami opioidowymi.

Ocena natężenia bólu

Konieczne jest dokonanie oceny nasilenia bólu pacjenta za pomocą numerycznej skali oceny bólu lub innej skali oceny dostosowanej do wieku i stanu intelektualnego pacjenta. Informacje te umieszczamy na Karcie oceny natężenia bólu, która stanowi od teraz obowiązkową część dokumentacji medycznej. Podstawę oceny bólu stanowią również badanie przedmiotowe oraz badania pomocnicze, takie jak: ocena zaburzeń czucia, badania obrazowe (USG, TK, RM, PET) i laboratoryjne (m.in. CRP, witamina B12). 

W postępowaniu terapeutycznym należy równocześnie skupić się na leczeniu przyczynowym, jak i na objawowym – przeciwbólowym. W każdym przypadku należy rozważyć potencjalne opcje terapeutyczne w połączeniu z możliwymi do przewidzenia działaniami niepożądanymi. Konieczna jest także edukacja pacjentów w kwestii stosowanego leczenia ze szczególnym uwzględnieniem działań niepożądanych.

Monitorowanie leczenia przeciwbólowego

Monitorowanie skuteczności leczenia bólu powinno odbywać się z użyciem Karty oceny natężenia bólu – cz. 2 i uwzględniać ocenę:

• natężenia bólu – w spoczynku i w ruchu oraz średnie w ciągu ostatniego tygodnia, 
• osiągniętej poprawy w wyniku zastosowanego leczenia i stopnia satysfakcji pacjenta z zastosowanego leczenia, 
• stopnia kontroli bólu między kolejnymi dawkami leku,
• występowania działań niepożądanych po zastosowanym leczeniu i skuteczności ich leczenia, 
• stopnia stosowania się pacjenta do zaleceń terapeutycznych. 

Postępowanie terapeutyczne powinno zostać zmodyfikowane w zależności od rezultatów pierwotnego leczenia. Celem powinno być zmniejszenie bólu do poziomu akceptowalnego, zwykle w skali numerycznej do wartości NRS 2-3. 

Poradnia leczenia bólu

Skierowanie pacjenta do poradni leczenia bólu powinno nastąpić w przypadku wyczerpania możliwości diagnostycznych i leczniczych bez poprawy lub przy niewielkiej poprawie stanu pacjenta (utrzymywanie się bólu powyżej 5 w skali numerycznej). Specjaliści leczenia bólu są w stanie rozwiać wątpliwości co postawienia właściwego rozpoznania zespołu bólowego, a także zaproponować pacjentowi szerszy wachlarz metod terapeutycznych, łącznie z metodami inwazyjnymi. W związku z większym doświadczeniem, również lepiej poradzą sobie z opanowaniem działań niepożądanych leków przeciwbólowych sprawiających największe problemy.

---

Kurs Leczenia Bólu PTMR

Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej prowadzi aktywne działania mające na celu pomoc pacjentom cierpiącym z powodu bólu. Sekcja Opieki Wspierającej i Leczenia Bólu PTMR, wspólnie z zaproszonymi specjalistami w zakresie leczenia bólu, przygotowała Kurs Leczenia Bólu dla lekarzy rodzinnych.

Kurs pozwala lekarzom poprawić ich umiejętności w zakresie rozpoznawania i diagnozowania bólu, a także prowadzenia jego kontroli. Daje praktyczne wskazówki i narzędzia w zakresie jego leczenia. Wszystko to z uwzględnieniem aktualnej wiedzy medycznej i bezpieczeństwa pacjenta. Stanowi podstawę niezbędną do przeprowadzenia skutecznej i prawidłowo dobranej interwencji medycznej. 

Już 9. listopada 2023 roku rozpoczną się zapisy do 10. edycji Kursu Leczenia Bólu!

Poprzednie edycje Kursu cieszyły się ogromną popularnością. Lista uczestników zapełniała się zazwyczaj w ciągu pierwszej doby od rozpoczęcia zapisów. Właśnie dlatego zachęcamy do zapisania się na listę osób zainteresowanych.

Kurs jest dla uczestników bezpłatny dzięki współpracy z partnerem, firmą GL Pharma.